ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས། Roles of civil society organizations

ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ཟེར་མི་འདི་ མི་སྡེ་དང་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གནས་ཚད་ ཡང་ཅིན་ རྒྱལ་སྤྱིའི་གནས་ཚད་ནང་ལུ་ ཁེབ་ས་ལུ་མ་བལྟ་བར་ ཁས་བླངས་ཀྱི་ཐོག་ལས་འབད་མིའི་མི་ཁུངས་ཀྱི་སྡེ་ཚན་ཅིག་ལུ་གོ་ནི་ཨིན། (United Nations) ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་འདི་ དུས་ཀྱི་འགྱུར་བ་དང་བསྟུན་ མི་སྡེ་ནང་ལས་ཕར་ ཡར་རྒྱས་དང་འགྱུར་བ་ཚུ་ གོང་འཕེལ་འགྱོ་བའི་སྐབས་ ལས་སྡེ་ཚུ་དང་མཐུན་འབྲེལ་བཟོ་སྟེ་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་མི་ཅིག་ཨིན། ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ལུ་བརྟེན་ ཡར་རྒྱས་མ་འགྱོ་བའི་མི་སྡེ་ཚུ་ ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་འགྱོ་ཚར་བའི་མི་སྡེ་གཞན་དང་གཅིག་ཁར་ འབྲེལ་མཐུན་བཟོ་ཚུགསཔ་ཨིན། (Kendra Shaw, 2020) ང་བཅས་རའི་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་ཡང་ ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ཟེར་མི་འདི་ གཞུང་གི་ལས་སྡེ་ནང་མ་ཚུད་མི་ ས་གནས་ཀྱི་ཁེབ་ས་མེད་པའི་སྒེར་གྱི་ལས་སྡེ་ཅིག་ཨིན་པའི་ཁར་ ལཱ་དེ་ཚུ་གཞུང་གི་ལྷན་ཐབས་སྦེ་འབད་དེ་ རྒྱལ་ཁབ་ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་གཏང་མི་ ལས་སྡེ་མང་རབས་ཅིག་ཡོདཔ་ཨིན། དེ་ཡང་ འབྲུག་ལུ་ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ སྤྱི་ལོ་ ༢༠༠༧ ལུ་ གཞི་གཙུགས་འབད་ཡི་ཟེར་བཀོད་དེ་འདུག། (Bhutan Foundation, 2022).

Kendra Shaw (2020) ལྟར་དུ་འབད་བ་ཅིན་ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ཀྱི་འགན་ཁུར་ཚུ་ཡང་།

དང་པ་མི་སྡེའི་་འགན་འཁྲི་འབག་ནི་འདི་ཨིན་མས།མི་སྡེའི་འགན་འཁྲི་ལས་བརྟེན་ ལས་འཛིན་དང་ལས་ཁུངས་ཚུ་གིས་ འགན་འཁྲི་འབག་ཐངས་ཚུ་ གཞི་གཅིག་ལུ་བཞག་ནི་དང་། མི་སྡེའི་འགན་འཁྲི་ཁ་གསལ་དང་དྲང་བདེན་ཚུ་ལུ་བརྟེན་ཏེ་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་ཡོད་པའི་གཞུང་གི་ཡིག་ཚང་ལས་འགོ་བཙུགས་ཏེ་ ས་གནས་ཀྱི་སློབ་གྲྭའི་ཨ་ལུ་ཚུན་ཚད་ལུ་ ཁྲིམས་ལུགས་དང་སྒྲིག་ལམ་གཅིག་མཚུངས་སྦེ་བཞག་ཚུགསཔ་བཟོཝ་ཨིན་མས།

གཉིས་པ་མི་སྡེ་དབང་ཆ་སྤྲོད་ནིའི་འགན་ཁུར་ཡོདཔ་ཨིན། ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ མི་སྡེ་ནང་ལུ་ ཚུལ་མཐུན་མེད་མི་དང་རང་དབང་མེད་པའི་མི་སེར་ཚུ་ལུ་ རང་སོའི་གཞི་རྟེན་ཐོབ་དབང་དང་བསྟུན་པའི་ དབང་ཆ་དང་རང་དབང་ཚུ་སྤྲོད་དེ་ འགྱུར་བཅོས་ཀྱི་དོན་ལུ་ གོ་བརྡ་སྤྲོད་ཐབས་ལུ་ ལས་རིམ་གསརཔ་ཚུ་བརྩམས་ཐོག་ལས་ མི་སྡེ་ནང་དབང་ཆ་བྱིནམ་ཨིན་མས།

གསུམ་པ་གཞུང་སྐྱོང་ལེགས་ལྡན་གྱི་ལྷན་ཐབས་འབད་ནིའི་འགན་ཁུར་ཡོད། གཞུང་སྐྱོང་ལེགས་ལྡན་འདི་ དུས་གཏན་རྐྱང་སྦེ་གནས་ཐབས་ལུ་ མི་སྡེ་དང་གཞུང་གཉིས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་དང་ཁྲིམ་ལུགས་ཚུ་ ཡར་དྲག་གཏང་ནིའི་ནང་ ལཱ་ག་ཅི་ར་འབད་རུང་ གཅིག་མཚུངས་སྦེ་འབད་ནི་དང་། འདི་ལས་བརྟེན་ཏེ་ མི་སྡེ་ནང་ལུ་  ཁྲིམས་ལུགས་དང་འབྲེལ་བའི་སྲིད་བྱུས་དང་འཆར་གཞི་གི་ལས་སྣ་ཚུ་ནང་ གྲལ་གཏོགས་འབད་ཐབས་ཚུ་བསྒྲིགས་ཏེ་ མི་སྡེ་ནང་ལུ་མཐུན་འབྲེལ་དང་འབྲེལ་བ་ཚུ་ མི་སྡེ་ནང་གི་བརྩི་མཐོང་དང་སྤྱོད་ལམ། ཡིད་ཆེས་ཚུ་གི་སྒོ་ལས་ གཞུང་སྐྱོང་ལེགས་ལྡན་འདི་ གཏན་རྐྱང་གནས་ཐབས་ཀྱི་ལཱ་ཚུ་འབདཝ་ཨིན་པས།གཞུང་གིས་ ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ཚུ་ ཉམས་མ་བཅུག་པར་བཞག་ཐབས་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ནིའི་འགན་ཁུར་ཚུ་འབགཔ་ཨིན་མས། དེ་ཡང་ Asian Development Bank (2013) གིས་བཤད་མི་ནང་ ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ཀྱིས་ ཡར་རྒྱས་དང་འགྱུར་བ་འབག་མ་ཚུགས་པའི་ས་ཁོངས་ཚུ་ནང་ལུ་ གྲོང་གསེབ་ཞབས་ཏོག་ཚུ་ གཞུང་གི་ལས་སྡེ་ཚུ་ལུ་ལྷན་ཐབས་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་སྦེ་འབདཝ་ཨིན་མས། དེ་མ་ཚད་ ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ཀྱིས་ གཞུང་གི་ཕྱག་ལཱ་ལུ་ཁ་སྐོང་སྦེ་ ཡར་རྒྱས་ཀྱི་ལས་སྣ་ཚུ་ནང་ སྲིད་བྱུས་ཀྱི་འཆར་གཞི་གསརཔ་ནང་ གདོང་ལེན་འབྱུང་མི་ཚུ་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་དེ་ གཞུང་གི་སྲིད་བྱུས་ཚུ་བརྡ་སྤྲོད་འབད་བྱིནམ་ཨིན་མས། འདི་བཟུམ་སྦེ་ར་ Karma Phuntsho (2017) ཀྱིས་འབད་བ་ཅིན་ ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ཀྱིས་ གཞུང་དང་མི་སྡེ་ནང་ལས་ཕར་ གོང་འཕེལ་གྱི་འབྲེལ་བ་ཚུ་བཟོ་སྟེ་ ཟླ་རིམ་བཞིན་དུ་ཞལ་འཛོམས་འཚོགས་ཏེ་ འགོ་འདྲེན་ཚུ་མཉམ་རུབ་ཀྱི་ཐོག་ལས་འཐབ་ཞིནམ་ལས་ ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་ཚུ་བརྟན་ཏོག་ཏོ་་ག་དེ་སྦེ་བཟོ་ནི་ཨིན་ན་ཚུ་བསྟུན་གྲོས་འབདཝ་ཨིན་ཟེར་བཤད་དེ་འདུག།

George Ingram (2020), གྱིས་འབད་བ་ཅིན་ ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ཀྱིས་ མི་མང་ཡོངས་ཀྱིས་ ཡར་རྒྱས་ཀྱི་འཆར་གཞི་དང་གྲོས་གཞི་བཟོ་ནིའི་ནང་ བཅའ་མར་གཏོགས་ནིའི་ས་ཁོ་ཚུ་བཟོཝ་ལས་ ཕན་པ་སྦོམ་ཡོདཔ་དང་། ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ཀྱིས་ དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་དང་ རང་བཞིན་གནས་སྟངས་སྲུང་སྐྱོབ་འབད་ནི། དེ་ལས་ ལམ་སྲོལ་བདག་འཛིན་འཐབ་ནི་ཚུ་ལུ་ ཕན་པ་བསམ་གྱིས་མ་ཁྱབ་པར་ཡོདཔ་ཨིན་ཟེར་བཤད་དེ་འདུག། འདི་བཟུམ་སྦེ་ར་ ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ལུ་བརྟེན་ཏེ་ ན་གཞོན་ཚུ་ལུ་ གཡོག་གི་གོ་སྐབས་ཡང་བཟོ་ཚུགས་པའི་ཁར་ རྒྱལ་ཁབ་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་འགྱུར་བ་དང་བསྟུན་ འདི་བཟུམ་གྱི་ལས་སྡེ་མངས་སུ་འཐོནམ་ཨིན་པས། མ་འོངས་པ་ནང་ལུ་ འདི་བཟུམ་གྱི་ལས་སྡེ་ཁག་མ་འདྲཝ་ལེ་ཤ་འཐོན་སྲིད་ནི་ཨིནམ་ལས་ ལཱ་གཡོག་གི་གོ་སྐབས་བཟང་པོ་ཅིག་ཨིན་པས། Karma Phuntsho (2017) ཀྱིས་ཡང་ ད་ལྟོའི་གནས་སྟངས་ལུ་ འདི་བཟུམ་གྱི་ལས་སྡེ་འཐོན་མི་ལུ་ལྟཝ་ད་ མ་འོངས་པའི་ནང་ ལཱ་གཡོག་གི་གོ་སྐབས་བཟང་པོ་ཅིག་ཨིནམ་སྦེ་བཤདཔ་ཨིནམ་དང་ འདི་བཟུམ་གྱི་ལུགས་སྲོལ་འདི་ ནང་པ་ཆོས་དང་འབྲེལ་བའི་ལུགས་སྲོལ་བཟང་པོ་ཅིག་ཨིནམ་སྦེ་བཤདཔ་ཨིན་པས། འདི་འབདཝ་ལས་ ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ཀྱིས་ མི་སྡེ་ནང་ལུ་ ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་གྱི་ཕན་པ་རྐྱངམ་གཅིག་མེན་པར་ ལཱ་གཡོག་གི་གོ་སྐབས་ལུ་ཡང་ཕན་པ་སྦོམ་འདུག།

ཁུངས་གཏུག། Asian Development Bank. (2013, May). Civil Society Briefs Bhutan. Retrieved from: https://www.adb.org/sites/default/files/publication/30296/csb-bhu.pdf

Bhutan Foundation. (2022). CSO Development. Retrieved from https://www.bhutanfound.org/our_work/cso-development/

Ingram, G. (2020, April 6). Civil society. An essential ingredient of development. Retrieved from: https://www.brookings.edu/blog/up-front/2020/04/06/civil-society-an-essential-ingredient-of-development/

Phuntsho, K. (2017). Civil Society: Change, Challenge, and Chance. Druk Journal, 20-22. Volume 3

Shaw, K. (2020, April 2). Social Change. What's the Role of Civil Society? Retrieved from: https://web.archive.org/web/20220828123654/https://www.missionbox.com/article/418/social-change-whats-the-role-of-civil-society

United Nations, Civil Society. Retrieved from: https://www.un.org/en/civil-society/page/about-us