བོད་སྐད།

བོད་སྐད་ནི་བོད་ཡུལ་དུ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་སྐད་དེ། སྤྱིར་རོང་འབྲོག་གཉིས་ལས་འབྲོག་པའི་སྐད་ནི་འབྲོག་སྡེ་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་ཀུན་ཏུ་ཁྱད་པར་མེད་ཅིང་། སྒྲ་གདངས་དྲག་ཅིང་གྱོང་ཉམས་ཆེ་ལ་སྔོན་གྱི་སྒྲ་སྦྱོར་གྱི་ཟུར་མ་ཉམས་པར་ཐོན་པ་དང་། ཞིང་སྡེའི་ཡུལ་ལུང་རྣམས་སུ་སྐད་ཀྱི་ཁྱད་པར་སྣ་ཚོགས་ཡོད་པས་གདངས་འདོན་ཚུལ་སོགས་གཅིག་ཏུ་མ་ངེས། ད་ཆར་ཡོངས་གྲགས་སུ་བོད་ཀྱི་ཡུལ་གྲུ་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་ལ་ལྟོས་ཏེ་ནང་གསེས་རིགས་གསུམ་དུ་ཕྱེ་བ་སྟེ། སྟོད་དབུས་གཙང་གི་སྐད་དང་། བར་ཁམས་པའི་སྐད་དང་། སྨད་ཨ་མདོའི་སྐད་རྣམས་སོ། བོད་སྐད་ནི་ཧོར་སོག་ལ་སོགས་པ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་པ་ཁག་ཅིག་གིས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པར་མ་ཟད། བལ་པོ་དང་། འབྲས་ལྗོངས། འབྲུག་ཡུལ་བཅས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་རྣམས་སུའང་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བཞིན་ཡོད།

བོད་སྐད་ནི་ཧི་མ་ལ་ཡའི་ཡུལ་གྲུའི་མི་རྣམས་ཀྱིས་སྤྱོད་པའི་སྐད་ཡིག་ཅིག་ལ། དེང་སང་སྤྱི་ཁྱབ་སྒྲའི་འདོན་སྟངས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཡོད་པ་ཙམ་མ་གཏོགས། རྒྱ་ནག་གི་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་བོད་ཁུལ་ཡོངས་དང་། འབྲུག་དང་འབྲས་ལྗོངས། ལ་དྭགས་དང་བལ་ཡུལ་སོགས་ཚུད་པའི་ཧི་མ་ལ་ཡའི་སྤྱི་མཐུན་གྱི་སྤྱི་སྐད་ཁོ་ན་དེ་ཡིན་ལ་ཨེ་ཤ་ཡའི་རླབས་ཆེན་སྐད་ཡིག་ཅིག་ཀྱང་ཡིན། འདི་ནི་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རིག་གཞུང་ཀུན་གྱི་ཕྲེང་ཐག་ལྟ་བུ་ཡིན། འབྲུག་པ་སོགས་སྙིང་ཆུང་ཆུང་སྡར་མ་འགའ་རེ་རྒྱ་མིར་སྐྲག་སྟེ། རང་ཉིད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དེ་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ཁོངས་སུ་མི་གཏོགས་རབས་བརྗོད་མོད། འོན་ཀྱང་། དེ་ནི་མིག་ཅན་གྱིས་གཟུགས་ཅན་ལ་བལྟ་བ་ཡིན་པས་རྣམ་དཔྱོད་ལྡན་པ་དག་གིས་བལྟས་པ་དང་ཀློག་པ་ཙམ་གྱིས་ཤེས་ནུས། ད་དུང་འབྲུག་རྒན་སྡར་མ་དེ་ཚོས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གསེར་ལྟ་བུ་འདྲ་བོ་དེར་ཧིན་སྐད་དང་བལ་སྐད། དེ་བཞིན་དབྱིན་སྐད་སོགས་ཀྱིས་བསྲེས་ལྷད་ཅུང་ཙམ་བརྒྱབ་རྗེས་སྐད་ཡིག་འདིའི་མིང་ལ་རྫོང་ཁ་ཟེར་བ་ལས་བོད་སྐད་ཡིག་མི་ཟེར་ཅེས། མཛེ་བོ་རང་སྣང་མཐོ་བ་ལྟ་བུར་བླུན་པོ་གཅེར་རྒྱུག་བྱེད་པ་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་དང་ཁྱད་པར་དུ་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རིག་གཞུང་གིས་ཟིན་པའི་སྐྱེ་འགྲོ་ཡོངས་ཀྱི་གྱོང་གུན་རེད་དོ། །

གསལ་བྱེད།

ཀ [ka]	ཁ [ˈka]	ག [ɡa]	ང [ŋa]
ཅ [tɕa]	ཆ [ˈtɕa]	ཇ [dʑa]	ཉ [ɲa]
ཏ [ta]	ཐ [ˈta]	ད [da]	ན [na]
པ [pa]	ཕ [ˈpa]	བ [ba]	མ [ma]
ཙ [tsa]	ཚ [ˈtsa]	ཛ [dza]	ཝ [wa]
ཞ [ʑa]	ཟ [za]	འ [ɥa]	ཡ [ja]
ར [ra]	ལ [la]	ཤ [ɕa]	ས [sa]
ཧ [ˈa]	ཨ [a]

བོད་སྐད་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས།

བོད་སྐད་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་ནང་ཁུལ་གྱི་ཡུལ་སྐད་དབྱེ་བ།

བོད་སྐད་ནི་ཡུལ་ཁག་ལྔའི་ནང་གི་ཡུལ་མིས་བེད་སྤྱོད་བྱེད། བོད། འབྲུག བལ་པོ། རྒྱ་གར། པ་ཀི་སི་ཐན་བཅས་ཡིན། བོད་སྐད་ནང་ཁུལ་ལ་ཡུལ་སྐད་མི་འདྲ་བ་ཆེ་ཁག་ཁ་ཤས་ཤིག་གཤམ་དུ་བཀོད་ཡོད། དེ་ནི་ངའི་བློ་ངོར་ཡོད་ཚད་རགས་བསྡུས་ཀྱིས་བཀོད་པ་ཙམ་ལས་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཐུབ་མེད། སྣོན་འཕྲི་དང་། མིང་འདོགས་སྟངས། དབྱེ་བ་དགར་སྟངས་སོགས་ལ་བསམ་འཆར་འདོན་རོགས།

བོད།

• དབུས་སྐད། ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་ཁོང་གཏོགས་ཀྱི་རྫོང་ཁ་ཤས། • གཙང་སྐད། གཞིས་རྩེ་ས་ཁུལ། • ཀོང་པོའི་སྐད། ཉིང་ཁྲི་ས་ཁུལ། • སྟོད་སྐད། མངའ་རིས་ཁུལ། • ལྷོ་ཁའི་སྐད། ལྷོ་ཁ་ས་ཁུལ། • ཧོར་སྐད། ནག་ཆུ་ཁུལ། • ཁམས་སྐད། ཆབ་མདོ་ས་ཁུལ། དཀར་མཛེས་ཁུལ། ཡུལ་ཤུལ་ཁུལ། བདེ་ཆེན་ཁུལ། ཁམས་སྐད་བཤད་མཁན་ནི་ད་དུང་ཀན་ལྷོ་ས་ཁུལ་ཅོ་ནེ་དང་མངའ་རིས་ཁུལ་དགེ་རྩེ་རྫོང་སོགས་སུ་ཡང་ཡོད། • ཨ་མདོའི་སྐད། མཚོ་ཤར་ཁུལ། མཚོ་ལྷོ་ཁུལ། མཚོ་ནུབ་ཁུལ། མཚོ་བྱང་ཁུལ། རྨ་ལྷོ་ཁུལ། མགོ་ལོག་ཁུལ། ཀན་ལྷོ་ཁུལ། རྔ་བ་ཁུལ། ད་དུང་དཀར་མཛེས་ཁུལ་གྱི་གསེར་རྟ། ལི་ཐང་། དཔལ་ཡུལ་སོགས་འབྲོག་སྡེ་མང་པོ་ཞིག་ནི་ཨ་མདོའི་སྐད་རྒྱག་མཁན་ཡིན།

འབྲུག་ཡུལ།

• རྫོང་ཁ། རྫོང་ཁ་ནི་འབྲུག་གི་གཞུང་སྤྱོད་སྐད་ཡིན། རྫོང་ཁག་ཉི་ཤུའི་ནང་གི་རྫོང་ཁག་བརྒྱད་དེ། ཐིམ་ཕུ། སྤ་གྲོ། པུ་ན་ཁ། དབང་འདུས་ཕོ་བྲང་། སྒར་ས། ཧའེ། རྡ་གར་ན། ཆུ་ཁ་བཅས་ཀྱིས་ཡུལ་སྐད་ཡིན། • ཁྱོད་ཅ་ང་ཁ། ལྷུན་རྩེ་དང་མོན་སྒར་རྫོང་སོགས། • ལ་ཁ། དབང་འདུས་ཕོ་བྲང་གི་སྡེ་ཚོ་ཁ་ཤས། • མེ་རག་ས་སྟེང་འབྲོག་སྐད། བཀྲ་ཤིས་སྒང་གི་འབྲོག་སྡེ་ཁག་གཅིག • དུར་གྱི་འབྲོག་སྐད་དམ་འབྲོག་སྐད། བུམ་ཐང་གི་འབྲོག་པ་ཁག་གཅིག

བལ་ཡུལ།

• ཤར་པའི་སྐད། ཤར་པའི་སྐད་ནི་རི་བོ་ཇོ་མོ་གླང་མ་དང་གངས་ཅན་མཛོད་ལྔའི་འགྲམ་རྒྱུད་ཀྱི་སྡེ་ཚོ་ཁག། དེ་ཡང་ཤར་ཁུམ་བུ། རྡོ་ལ་ཁ། ཏྲ་པོལ་ལྗོངས། སན་ཁུ་ཝ་ས་སྦ། སེན་དྷུ་པལ་ཅོག་སོགས་དང་ད་དུང་བོད་ཀྱི་འགྲམ་ས་ཁུལ་དུ་ཡང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་ཡོད། • དོལ་བོའི་སྐད། དོལ་བོ་རྫོང་། • གློ་བོའི་སྐད། གློ་སྨིན་ཐང་རྫོང་། • གྲོག་པོ་སྒོ་ལའི་སྐད། ཏྲ་པོལ་ལྗོངས་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་ཚོ་ཁ་ཤས་ཤིག

རྒྱ་གར།

• འབྲས་ལྗོངས་སྐད། འབྲས་ལྗོངས་སམ་སི་ཀིམ་མངའ་སྡེའི་ཁུལ། • ལ་དྭགས་སྐད། འཇམ་མུ་ཀ་ཤི་མིར་མངའ་སྡེའི་ལ་དྭགས་རྫོང་། སྐར་རྒེལ་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་ཟངས་དཀར་སོགས། • པུ་རིག་སྐད། ལ་དྭགས་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་ཚོ་ཁ་ཤས། • སྤི་ཏི་སྐད། ཧི་མ་ཅལ་མངའ་སྡེའི་ཁོངས་ལ་ཧུལ་དང་སྤི་ཏི་སོགས། • གར་ཞྭ་སྐད། ལ་ཧུལ་དང་སྤི་ཏི། • ཉམ་སྐད། ཁུ་ནུ་རྫོང་།

པ་ཀི་སི་ཐན།

• སྦལ་ཏིའི་སྐད། སྦལ་ཏི་སི་ཐན་དང་རྒན་ཆེ་སོགས་པ་ཀི་ཐན་གྱི་བྱང་ཕྱོགས་ས་ཁུལ།

ཕྱི་ཕྱོགས་དྲ་མཐུད།

• Sándor Kőrösi Csoma 1834 Essay Towards a Dictionary, Tibetan and English Printed at the Baptist Mission Press [༡][༢]
• Sandor Csoma de Körös 1834 A grammar of the Tibetan language Baptist Mission Press Volume 1[༣]
• H. A. Jäschke 1865 A Short Practical Grammar of the Tibetan Language, with Special Reference to the Spoken Dialects
• H. A. Jäschke 1866 Romanized Tibetan and English Dictionary[༤][༥]
• H. A. Jäschke 1871 Handwörterbuch der Tibetischen Sprache, Part 1 Unitätsbuchhandlung
• Hodgson, B. H. (Brian Houghton) 1874 Essays on the languages, literature, and religion of Nepál and Tibet London, Trübner & co.
• H. A. Jäschke 1881 Tibetan-English Dictionary Taylor & Francis [༦]
• Heinrich August Jäschke 1881 A Tibetan-English dictionary, with special reference to the prevailing dialects: To which is added an English-Tibetan vocabulary Printed by Unger Brothers (T. Grimm)
• Heinrich August Jäschke 1883 Tibetan grammar Trub̈ner & co. [༧]
• Heinrich August Jäschke 1888 Tibetan grammar Trub̈ner & co.
• Sarat Chandra Das 1902 A Tibetan-English dictionary with Sanskrit synonyms, Volume 1 Bengal Secretariat Book Depot Volume 2
• Sarat Chandra Das 1902 A Tibetan English Dictionary With Sanskrit Synonyms Motilal Banarsidass Publ. [༨][༩]
• Śarac Candra Dāsa 1902 A Tibetan-English Dictionary: Compact Edition with Sanskrit Synonyms Asian Educational Services
• Vincent C. Henderson 1903 Tibetan Manual Inspector General of Chinese imperial maritime customs
• Hannah, Herbert Bruce 1912 A grammar of the Tibetan language, literary and colloquial. With copious illustrations, and treating fully of spelling, pronunication, and the construction of the verb, and including appendices of the various forms of the verb Calcutta, Printed at the Baptist mission press
• Bell, Charles Alfred, Sir 1919 Grammar of colloquial Tibetan Calcutta, The Bengal secretariat book depot

• Herbert Bruce Hannah 1996 A Grammar of the Tibetan Language: Literary and Colloquial (with Copious Illustrations and Treating Fully of Spelling, Pronunciation and the Construction of the Verb and Including Appendices of the Various Forms of the Verb) Motilal Banarsidass Publ.
• H. A. Jäschke 2003 Tibetan-English Dictionary Courier Dover Publications
• H. A. Jäschke 2004 Tibetan-English Dictionary Routledge

ཉི་ཧོང་གི་ཤིང་སྦལ་པ།