གོང་འཕེལ་འགྱོ་བའི་བསྒང་ཡོད་པའི་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ།

སྤྱིར་འཛམ་གླིང་ནང་ལུ་ གླིང་ཆེན་བདུན་དང་ རྒྱལ་སྤྱི་ཚོགས་པའི་འཐུས་མི་ ༡༩༣ དང་རྒྱལ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མེན་མི་ ༢ རྩིཝ་ད་རྒྱལ་ཁབ་བསྡོམས་ ༡༩༥ ཡོདཔ་ཨིན། རྒྱལ་ཁབ་འདི་ཚུ་ཡང་ དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་སྟངས་དང་བསྟུན་ཏེ་ ལ་ལུ་ཅིག་ཡར་རྒྱས་འགྱོ་ཚར་བའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ ལ་ལུ་ཅིག་ཡར་རྒྱས་འགྱོ་མ་ཚར་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཟེར་དབྱེ་བ་ཕྱེ་སྲོལ་ཡོདཔ་ཨིན་མས། དང་པ་ཡར་རྒྱས་འགྱོ་མ་ཚར་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཟེར་མི་འདི་ (Nations, Least Developed Copuntries(LDCs)) གིས་ག་ཅི་བཟུམ་ཅིག་ལུ་ངོས་འཛིན་འབད་ནུག་ཟེར་བ་ཅིན་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་ནང་འཁོད་འོང་འབབ་དང་མི་སྟོབས་གནས་རིམ་ དེ་ལས་ དཔལ་འབྱོར་གནས་རིམ་སྐྱོ་དྲགས་ཡོད་མི་ལུ་སླབ་ཨིན་པས། ཡར་རྒྱས་འགྱོ་མ་ཚར་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཟེར་དབྱེ་ཁག་ཕྱེས་མི་འདི་ འཛམ་གླིང་ནང་ལུ་འགོ་དང་པ་ ༡༩༧༡ ལུ་ United Nations General Assembly གི་འགོ་བཙུགས་ནུག།  United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD) གི་སྙན་ཞུ་དང་འཁྲིལཝ་ད་ འཛམ་གླིང་ནང་ལུ་ཡར་རྒྱས་འགྱོ་མ་ཚར་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཡོངས་བསྡོམས་ ༤༦ འདུག་ཟེར་ཨིན་མས། དེ་ཚུའི་སླ་ལས་གཅིག་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཨིན་མས། (Pal) གི་ཞིབ་འཚོལ་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ རྒྱལ་ཁབ་ཡར་རྒྱས་ཉུང་སུ་འགྱོ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ག་ཅི་ར་བཀོད་དེ་འདུག་ཟེར་བ་ཅིན་ དང་པ་འོང་འབབ་ཉུང་སུ་དང་དབུལ་ཕོངས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ཡོད་མི། གཉིས་པ་ རྒྱལ་ཁབ་གོང་འཕེལ་གྱི་དོན་ལུ་ མ་རྩ་གི་གདོང་ལེན་འབྱུང་མི། གསུམ་པ་གཞན་རྒྱལ་ཁབ་ལུ་རེ་སྟེ་སྡོད་དགོ་མི་། བཞི་པ་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་ ལཱ་གཡོག་མ་ཐོབ་པའི་དཀའ་ངལ་ཡོད་མི། ལྔ་པ་རྒྱལ་ཁབ་ནང་མི་རློབས་མང་ཤོས་ འཚོ་བ་སོ་ནམ་ལུ་བརྟེན་ཏེ་སྡོད་མི། དྲུག་པ་ཐོན་སྐྱེད་མེད་པའི་མ་རྩ་བཙུགས་བཞག་ (unproductive investment) ཡོད་མི། བདུན་པ་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་ ཐོན་ཤུགས་དམའ་ཤོས་ཡོད་མི་ཚུ་ཨིན་ཟེར་བཀོད་དེ་འདུག།

འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་བཤད་མི་ནང་ ཡར་རྒྱས་འགྱོ་མ་ཚར་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་ལུ་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ international support measures (ISMS) for least developed countries གིས་ ཚེང་འབྲེལ་དང་དངུལ་འབྲལ་གྱི་གྲོགས་རམ། འཕྲུལ་རིག་གི་གྲོགས་རམ། རྒྱལ་སྤྱི་གྲོས་གནས་ཚུ་ནང་ བཅའ་མར་གཏོགས་ནིའི་ནང་ཆ་རོགས་འབད་དེ་ཡོད་ཟེར་བཀོད་དེ་འདུག། བཀྲ་ཤིས་བསྟན་འཛིན་ (སྤྱི་ལོ་ ༢༠༡༩) གྱིས་ “འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་འདི་ ཁྱད་ཚད་གསུམ་ལས་ ནང་འཁོད་འོང་འབབ་དང་མི་སྟོབས་གནས་རིམ་གཉིས་འདྲན་འདྲ་སྦེ་འགྲུབ་ཚུགས་ཏེ་ཡོད་རུང་ དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་རིམ་འདི་གདོང་ལེན་ཅན་ཅིག་སྦེ་ཡོདཔ་ལས་ ད་ལྟོའི་བར་ན་ཡང་ རྒྱལ་ཁབ་གོང་འཕེལ་འགྱོ་མིའི་གྲས་ཁར་མ་ཚུད་པར་འདུག་ཟེར་ཨིན་མས།” འདི་ལུ་ བློན་ཆེན་ཌོག་ཊར་ བློ་གྲོས་ཀྱིས་གསུངས་མི་ནང་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་དང་ མི་སེར་ཆ་མཉམ་གྱིས་ གཞི་རྟེན་མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་འཐོབ་ཚུགསཔ་བཟོ་དགོཔ་ལས་ འདི་སྤྲོད་མ་ཚུགས་ཚུན་ཚོད་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་འདི་ཡར་རྒྱས་འགྱོ་མ་ཚར་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལས་ཕྱི་ཁར་འཐོན་ནི་འདི་ ལཱ་ཁག་འོང་ནི་མས་ཟེར་ཨིན་མས། (Dolkar, 2022) གིས་གསར་ཤོག་ནང་བཀོད་མིའི་ནང་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་འདི་ སྤྱི་ལོ་ ༢༠༢༣ ནང་ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་ཡར་རྒྱས་འགྱོ་མ་ཚུགས་མི་ནང་ལས་ ཕྱི་ཁར་འཐོན་ནི་ཨིན་མས་ཟེར་བཀོད་དེ་འདུག།

འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་འདི་ ཡར་རྒྱས་འགྱོ་མ་ཚར་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལས་ཕྱིར་འཐོན་འབད་ནི་འདི་ རྒྱལ་ཁབ་རང་མགོ་རང་འདྲོང་འགྱོ་བའི་རྟགས་མཚན་ལེགས་ཤོམ་ཅིག་ཨིན་རུང་ ཅིག་ལས་བལྟ་བ་ཅིན་ ཚ་གྱང་ཅན་གྱི་གནད་དོན་ཅིག་ཡང་ཨིན་མས། འདི་ཡང་ག་ཅི་སྦེ་སྨོ་ཟེར་བ་ཅིན་ སྔོན་མ་འཐོབ་དོ་བཟུམ་མའི་རྒྱབ་སྐྱོར་མི་འཐོབ་ནི་ཨིནམ་ལས་ རྒྱལ་ཁབ་ལུ་ཉེན་ཁ་ཕོག་ནི་ཨིན་མས། (A.Razzaque, 2020) གི་ཞིབ་འཚོལ་དང་འཁྲིལཝ་ད་ ད་ལས་ཕར་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ ISMS  ནང་ལས་སྔོན་མ་བཟུམ་གྲོགས་རམ་འཐོབ་མི་ཚུགས་ནི་དང་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གནས་སྟངས་མ་འདྲཝ་ དཔེར་ན་ རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོང་འབྲེལ་ནང་དོ་འགྲན་འབད་མི་ཚུགས་ནི། སྲིད་བྱུས་ཀྱི་གོ་སྐབས་འབྱང་ནི། གོང་འཕེལ་མ་དངུལ་འཐོབ་ནིའི་དོན་ལུ་ ཕན་ཐོགས་མེད་པའི་བྱེམ་ལེ་ཤ་ཕོག་འོང་ཟེར་ཨིན་མས། འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་པའི་སྐབས་ལུ་ ཚོང་ལམ་སྔོན་མ་བཟུམ་སྦེ་སྟབས་བདེ་ཏོག་ཏོ་མེན་པར་ དམ་དམ་འོང་ནི་དང་། དཔེར་ན་ ཡུ་རོ་པེན་ཡུ་ནེན་དང་ཡུ་ཨེསི་ཨེ། ཀེ་ནེ་ཌ་དང་བང་ལ་ཌེཤ་ཚུ་དང་མཉམ་ ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་པའི་སྐབས་ ཁྲལ་མེད་མི་འདི་ཡོདཔ་འགྱོ་ནི། གཉིས་པ་ གཞན་རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་ལས་ གོང་འཕེལ་དངུལ་འབྲེལ་་གྱི་གྲོགས་རམ་ཡང་ཉུང་སུ་འགྱོ་ནི།  ད་རེ་ནངས་པ་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་དཀའ་ངལ་ཅིག་ གནམ་གཤིས་འགྱུར་བགྲོད་འདི་ཨིནམ་ལས་ འདི་གདོང་ལེན་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ མ་དངུལ་གྱི་གྲོགས་རམ་འདི་ཁག་ཆེ་བས། ད་ལྟོ་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་འདི་་ ཡར་རྒྱས་མ་འགྱོ་བའི་རྒྱལ་ཁབ་སྦེ་སྡོདཔ་ད་ མ་དངུལ་གྱི་གྲོགས་རམ་ཚུ་ ཡར་རྒྱས་མ་འགྱོ་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མ་དངུལ་ least developed countries fund (LDCF), སྔོ་ལྗངས་གནམ་གཤིས་མ་དངུལ་ Green Climate Fund (GCF), འཛམ་གླིང་རང་བཞིན་གནས་སྟངས་མཐུན་རྐྱེན་ Global Environment Facility (GEF) ཚུ་གིས་འབད་རུང་ ཤུལ་ལས་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་འདི་ གོང་འཕེལ་ཉུང་སུ་འགྱོ་མི་ལས་འཐོན་པའི་ཤུལ་ལུ་ འདི་བཟུམ་གྱི་གྲོགས་རམ་མི་བྱིན་ནི་ཨིན་མས།

རྒྱབ་རྟེན།

A.Razzaque, M. (2020). Graduation of Bhutan from the group of least developed countries:Potential implications and policy imperatives. MPFD Working papers WP/20/04 , 15-28.

Dolkar, D. (2022). Bhutan on path to graduate from LDC.

Nations, U. (n.d.). International support measures for least Developed Countries.

Nations, U. Least Developed Copuntries(LDCs).

Pal, D. 7 Main Characteristice of Less Developed Countries(LDCs).

United Nations Conference on Trade and Development.

               https://unctad.org/topoc/least-developed-countries/list བཀྲིས་བསྟན་འཛིན། (གནམ་ལོ་མེད 2019/14/03)  འབྲུག་གིས་ གོང་འཕེལ་ཉུང་སུ་འགྱོ་མིའི་གྲས་ལས་ཕྱིར་འཐོན་འབད་ནི་དེ་

   ཚ་གྱང་ཅན། ཀུན་གསལ།       

   https://dzkuensel.com བཀྲིས་ཕུན་ཚེགས། (གནམ་ལོ་མེད ༢༠༢༡/༢༧/༠༩) གོང་འཕེལ་མ་འགྱོ་བའི་ རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་ལུ་ མ་དངུལ་གྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་དགོཔ།

   ཀུན་གསལ།

   https://dzkuensel.com